مقاوم‌سازی ( بهسازی) چیست؟

در ابتدای باید بگوییم منظور از اصطلاح « مقاوم‌سازی » به طور قطع بالا بردن مقاومت در برابر نیروی زلزله نیست، بلکه منظور بهبود عملکرد اجزای سازه (ساختمان) در برابر نیروی زلزله است. به همین دلیل اصطلاح  «بهسازی » و در حالت خاص برای نیروی زلزله، « بهسازی لرزه‌ای » اصطلاح درست‌تری است.

 مواردی وجود دارد که مشاور برای بهبود وضعیت ساختمان، دستور به کاهش سختی سازه  داده است. بنابراین استفاده از واژه مقاوم‌سازی شاید در همه جا منطقی و درست نباشد.

زلزله کرمانشاه نیز همچون زلزله‌های گذشته، از جمله گیلان، بم و لرستان نشان داد که ساختمان­‌های ساخته شده درکشور، در برابر زلزله از آسیب­‌پذیری بالایی برخوردار هستند. طراحی بر اساس آیین‌نامه­‌های قدیمی، که الزامات آیین‌­نامه‌ای جدید زلزله رابرآورده نمی­‌کنند، ضعف‌­های اجرایی و نظارتی از دلایل آسیب‌پذیری این ساختمان­‌ها می‌باشد. لذا، ارتقا عملکرد ساختمان‌­های موجود برای پایداری تحت نیروهای زلزله با روش­‌های مقاوم‌سازی قابل اعتماد، آسان، سریع و اقتصادی، در اولویت و ضرورت است.

عمل بهسازی به شرایط زیادی بستگی دارد که اصلی‌ترین‌های آن ظرفیت و تقاضای سازه  می‌باشد و  با توجه به شرایط سازه و با نرم افزارهای مخصوص و تحت شرایط خاصی صورت می‌­گیرد.

علم بهسازی را به جرات می­‌توان یکی از سخت­‌ترین بخش­های عمران دانست و انجام آن نیاز به دانش فنی بسیار بالایی دارد و در دروه‌ی کارشناسی ارشد گرایش سازه و زلزله گاها و بسته به دانشگاه ها تدریس می‌­شود.

پس هدف از بهسازی، بهسازی اسکلت اصلی ساختمان و هسته‌ی اصلی ساختمان می‌­باشد که در برابر نیروهای زلزله مقاومت کافی و مناسب داشته باشد.

چه ساختمان‌هایی نیاز به مقاوم‌سازی دارند؟

دلایل و عوامل مختلفی وجود دارد که باعث می‌شود یک ساختمان نیاز به مقاوم‌سازی داشته باشد. در زیر تعدادی از این دلایل آورده شده است.

1. نیاز به مقاوم‌سازی ساختمان به جهت خطاهای طراحی:

 عوامل موثر در این خطا بسیار متنوع است. فراموش کردن یک بند آیین‌نامه، فرض اشتباه در مورد شرایط ساختمان و ... در این دسته گنجانده می‌شود.

 2. نیاز به مقاوم‌سازی ساختمان بعلت مشکلات اجرایی و نظارتی:

علاوه بر خطاهاي طراحی و محاسباتی، خطاها و اشکالاتی در اجراي ساختمان‌ها مشاهده می‌­شود که ممکن است حین وقوع زلزله عملکرد ساختمان را دچار مشکل نماید. علاوه برآن برخی اشکالات اجرایی هستند که ممکن است در زمان بهره‌برداري ساختمان، مشکلاتی را بوجود آورند. از جمله مهمترین این اشکالات می‌توان به:

  • کیفیت نا‌مرغوب بتن و استفاده از میلگردهای زنگ زده
  • عدم رعایت جزييات فواصل خاموت‌ها و تنگ‌ها در ستون­‌ها و اتصالات و تیرها
  • عدم پیوستگی مناسب بین بتن ریخته شده در فواصل زمانی مختلف
  • اتصالات نامناسب اعضای فولادی

 3. نیاز به مقاوم‌سازی ساختمان بعلت قدیمی بودن آیین‌نامه‌ها:

پدیده پیری و فرسودگی در سازه‌های موجود از مباحث روز در صنعت ساختمان است. این معضل نه تنها هزینه­‌های بالایی را به کشور تحمیل می­‌نماید، بلکه اعتماد عمومی را نیز به ایمنی سازه­ های موجود با پرسش روبرو می‌­کند. بسیاری از ساختمان‌های کشور با آیین‌نامه­‌هایی طراحی شده­‌اند که هیچ گونه ضوابط لرزه‌ای در آن­ها وجود نداشتند و تا قبل از نشر آیین­ نامه جدید ایمن محسوب و نیاز به ارتقا در مقاومت و شکل‌پذیری دارند.

4. مقاوم‌سازی ساختمان بعلت کاهش کیفیت مصالح:

یکی از مواردی که باعث افزایش عمر سازه‌ها می‌­شود، حفظ خواص مصالح به کار رفته در سازه­ها است. استفاده از مصالح فولادی یا به شکل مقاطع فولادی، یا مدفون در بتن و یا مصالح بنایی در تمامی سازه­‌های کشور امری اجتناب ناپذیر است. فولاد سازه‌ای معمولاً پر مصرف‌ترین فلز در ساختمان­‌ها محسوب می‌­شود. خوشبختانه این فلز غالباً در دل سازه قرار گرفته و توسط سقف و پوشش‌­های دیگر از محیط خارج و توسط روکارهای داخلی از محیط داخل ساختمان، مجزا می‌گردد. در مواردی که فولاد سازه‌ای در معرض آب (خواه ناشی از نفوذ باران باشد و یا چگالش بخار آب) قرار گیرد، خوردگی رخ می‌دهد و ممکن است ساختار را به خطر بیاندازد.

5. مقاوم‌سازی بعلت افزایش بار وارد بر ساختمان:

بسیاری از ساختمان­‌ها در طول عمر خود یک افزایش باری را تجربه خواهند کرد که دلایل مختلفی دارد:

  • تغییر کاربری

تغییر کاربری ساختمان، باعث تغییر در وضعیت بارگذاری سازه می­‌شود که حتما باید توسط مهندسین و با استفاده از تحلیل‌های غیرخطی مد نظر قرار گیرد.

  • بازسازی ساختمان

در بسیاری از موارد دیده می­‌شود که مالکان برای بازسازی کف ساختمان­‌هایشان، کف جدید را بر روی کف قدیمی اجرا می­‌کنند، و یا ضخامت دیواری را کم یا دیواری را حذف می‌کنند، در این موارد حتما توصیه می‌شود که با یک مهندس مقاوم‌ساز مشورت شود.

  • نصب تجهیزات جدید

در طول تجربیات مهندسی با مواردی برخورد کردیم که در هیچ منبعی در مورد آن ها مطلبی ذکر نکرده است. از جمله مشاهده ساختمان‌هایی با قدمت بالا که به جای تعویض عایق بام در آنها در طول چند دوره هر بار میزان زیادی آسفالت بر روی عایق قبلی نصب شده است تا اینکه در موقع مقاوم‌سازی با میزان زیادی اضافه بار مرده بر روی ساختمان مواجه شدیم.

 

شرکت‌های هلدینگ سازیران
ستبران طرح هزاره سوم

ستبران طرح هزاره سوم

سازه‌های رویایی هزاره سوم

سازه‌های رویایی هزاره سوم

مجله سازیران

مجله سازیران

طرح ماندگار هزاره سوم

طرح ماندگار هزاره سوم

نشر علم عمران

نشر علم عمران

سازه‌های آرمانی هزاره سوم

سازه‌های آرمانی هزاره سوم